Hebben vitamine supplementen zin?

Wat is het belang van vitamines voor ons lichaam?
Vitamines spelen een cruciale rol in het functioneren van ons organisme en zijn betrokken bij veel essentiële lichaamsprocessen zoals botvorming, immuunsysteem, energiewinning, spijsvertering, zicht, bloedstolling, vorming van rode bloedcellen, ondersteuning van het zenuwstelsel om er maar enkele belangrijke te noemen.
Een goed functioneren van al deze processen is uiteraard essentieel om het lichaam in goede conditie te houden. Let wel, elk van deze processen heeft een
behoefte aan specifieke vitamines en bijgevolg zal niet elk vitamine van belang zijn voor al deze processen. Maar algemeen kunnen tekorten dus wel leiden tot een verminderd energieniveau.

Is supplementeren met vitamines belangrijk?
Indien je een normaal gezond persoon bent met een gezonde en gevarieerde voeding dan krijg je normaal wel voldoende vitamines binnen via je voeding.
Alvast theoretisch, want dan moet je eerst wel goed definiëren wat een gezonde en gevarieerde voeding werkelijk inhoudt. En voor een significant gedeelte van de bevolking kan je je hierover toch vragen stellen.
Dit is verder ook afhankelijk van welk vitamine je beschouwt.
Zo is recent weer aangetoond dat een groot deel van de Belgische bevolking een tekort heeft aan vitamine D. Dit is op zichzelf niet zo verwonderlijk aangezien orgaanvlees vroeger een belangrijke bron van dit vitamine voorstelde en er eveneens een, kleine, dagdagelijkse dosis aan zonlicht nodig is voor omzetting naar de actieve vorm. Beide zijn dikwijls slecht vertegenwoordigd, zeker in de wintermaanden.
Ook voor andere vitaminen kunnen er, afhankelijk van het specifieke voedingspatroon, tekorten optreden. Men kan hierbij stellen dat op basis van ons gemiddeld westers voedingspatroon een tekort aan bepaalde vitamines wel degelijk kan optreden.
Daarnaast is er ook nog discussie over de exacte hoeveelheden van elk van de vitamines die men dagdagelijks zou moeten innemen. Op europees niveau werden wel aanbevolen dagelijkse hoeveelheden (ADH-waarden) gedefinieerd dewelke als richtlijn kunnen worden gebruikt.

Zijn er periodes waarbij extra vitamines een aanrader zijn?
In de eerste plaats denken we hierbij aan foliumzuur (vit. B11). Dit wordt eigenlijk standaard voorgeschreven bij zwangerschap.
Een tekort hieraan kan ernstige gevolgen hebben voor de foetus (hazelip, spina bifida). Dikwijls wordt verder aangeraden om tijdens deze periode ook te supplementeren met extra vitamine D en specifieke spoorelementen (zoals ijzer (Fe), selenium (Se), zink (Zn) en iodium (I)). Soms worden ook bredere preparaten aanbevolen die eveneens vitamines van de B-groep en vit. A bevatten.
Men dient hier wel rekening te houden met de doseringen want een overmaat kan schadelijke gevolgen hebben voor de foetus. Dit is zeker het geval bij vit. A.
Er zijn vitamine preparaten op de markt speciaal voor zwangeren. Het is aanbevolen om deze in te nemen om het gevaar van overdosering te vermijden.
Specifieke gezondheidsproblemen kunnen eveneens een tekort aan bepaalde vitaminen veroorzaken. Zo leiden bepaalde maagklachten (aantasting van het maagslijmvlies, verminderde maagzuurafscheiding, infectie met Helicobacter pylori) tot een verminderde productie van een verbinding die essentieel is opdat vit B12 goed wordt opgenomen t.h.v. het laatste deel van de dunne darm.
Dit is een situatie die meer voorkomt bij oudere personen. Ook operaties aan dit deel van de dunne darm kunnen logischerwijze tot een vit B12 tekort leiden.
Verder is het uiteraard steeds aangewezen te supplementeren indien er specifieke tekorten optreden. Dit kan worden nagegaan op basis van een bloedonderzoek.

Kun je te veel vitamines innemen?
Hier dient eerst een onderscheid te worden gemaakt tussen de water- en vetoplosbare componenten. Het gevaar voor opstapeling in het lichaam als gevolg van een overdosering is duidelijk groter voor de vetoplosbare A-, D-, E- en K-vitamines. Wat betreft de wateroplosbare B- en C-vitamines is er, gezien hun snelle elimenatie, geen groot gevaar voor opstapeling.
Alhoewel het theoretisch natuurlijk mogelijk blijft om op basis van sterk geconcentreerde supplementen toch nog, bij overschrijden van de richtlijnen, tot een overdosering te komen.
De mogelijke gevolgen van overdosering zijn vitamine afhankelijk en kunnen leiden tot hoofdpijn, misselijkheid, duizeligheid, spijsverteringsstoornissen maar bij ernstige overdosering kan ook schade optreden aan zenuwen, nieren, lever, hart, ogen ... .
Daarom dat het aanbevolen is om de ADH-waarden te respecteren.
Wel werd, volgens een Europese richtlijn, wettelijk bepaald dat via supplementen aan vitamines en mineralen een dosis mag worden aanbevolen die de ADH-waarden overschrijdt. De mate waarin deze mag worden overschreden is afhankelijk van de betrokken component. Zo mag een voedingssupplement op
basis van vit. C een maximale dagdosis aanbevelen van 300 % van de ADH-waarde daar waar dit voor vit. D slechts 150 % van de ADH-waarde mag bedragen. Dit werd specifiek vastgelegd voor elke vitamine en spoorelement.
Bereidingen die deze limietwaarden overschrijden worden beschouwd als een geneesmiddel en mogen enkel worden afgeleverd door een apotheker.

Waarom is het geen goed idee om vitamines te nemen als je het eigenlijk niet nodig hebt?
“Supplementeren” betekent aanvullen en aanvullen doe je wanneer er tekorten optreden. Bij een overdreven inname gaan de goed wateroplosbare verbindingen snel door het lichaam terug worden uitgescheiden.
Anderzijds is het belangrijk dat het lichaam zich in een goede homeostatische toestand bevindt. Dit is een toestand waarbij de metabole processen optimaal op elkaar zijn afgesteld. Hiervoor is er een optimale aanvoer nodig van alle essentiële bouwstenen. Vitamines spelen hierbij een belangrijke rol. Een te laag gehalte dient bijgevolg te worden gecompenseerd. Maar bij overdreven aanvoer kan het evenwicht eveneens verstoord raken doordat bepaalde processen zullen overheersen waardoor de homeostase dan weer verbroken wordt.

Zijn alle vitamine preparaten evenwaardig?
Zeker niet. Vooreerst dient men de dosis te beschouwen die wordt aangeboden (meestal uitgedrukt als %-age van de ADH-waarde). Als men de producten beschouwt die worden aangeboden vindt ment hierin een zeer grote variatie. Vervolgens dient men ook de aangeboden vorm na te gaan. Zo is het bvb. bij Vit E. aangeraden om een complex in te nemen van 4 verschillende tocoferolen.

Zijn voedingssupplementen ongevaarlijk?
Het begrip “voedingssupplementen” wordt dikwijls veel te eng ingevuld en enkel geassocieerd met vitaminen en mineralen (spoorelementen) suppletie.
Daar waar er ook zeer veel plant gebaseerde producten op de markt zijn.
Wat betreft het gebruik van vitamines en mineralen bestaat er een EU-verordening die de maximale dosis aan deze elementen die mag worden aangeboden onder de vorm van voedingssupplementen reglementeert.
Deze dosissen zijn gebaseerd op wetenschappelijke studies. Er bestaat daarbij dus geen direct gevaar voor een overdosering, op voorwaarde dat de consument
deze aanbevelingen strikt opvolgt.

Wat betreft de andere, plant gebaseerde, voedingssupplementen werd in 1997 in België een commissie van wetenschappelijke experten opgericht die de minister adviseert betreffende deze categorie van producten. Hierbij wordt gekeken naar de veiligheid van de producten op zich, maar ook naar mogelijke interacties die kunnen optreden met geneesmiddelen of problemen die kunnen optreden wanneer ingenomen door gevoelige groepen (kinderen, zwangere of lacterende vrouwen, nierpatiënten,diabetici, ...).

Enkele voorbeelden van gevaarlijke interacties die kunnen optreden zijn dat specifieke preparaten kunnen interageren met hormoontherapiën, bloedstollingsremmers, bloeddrukregulerende middelen, antidepressiva of de werking van specifieke geneesmiddelen kunnen beïnvloeden.
Indien relevant, wordt aan de producent de verplichting opgelegd om op basis hiervan specifieke waarschuwingen of beperkingen in gebruik te vermelden op de verpakking. Op basis hiervan kan je dus stellen dat er ook voor deze categorie geen direct gevaar bestaat in gebruik. Weer op voorwaarde dat de richtlijnen worden opgevolgd.

Dit is echter een Belgische reglementering. Andere lidstaten, zoals Nederland, hebben grotendeels dezelfde richtlijnen ingevoerd of hebben hun wetgeving geharmoniseerd met de Belgische wetgeving (Italië, Frankrijk). Probleem blijft echter de producten die ongecontroleerd via internet worden aangeboden. Ongetwijfeld gebeurt dit ook door bonafide bedrijven maar daarnaast zijn er ook andere spelers op de markt. Hierbij is het voor de consument zeer moeilijk om hiertussen een onderscheid te maken. Een goede raad die ik hierbij kan geven is om te controleren of op de verpakking een NUTnr. is vermeld.
Indien aanwezig is dit een garantie dat het betrokken product in België is genotificeerd bij het Ministerie van Volksgezondheid en voldoet aan de wettelijke voorwaarden.